Tapınaklar şehri; Kathmandu

Nepal seyahatimi Mart 2014 ‘de Holy Festivali döneminde gerçekleştirmiş idim, bu yazıyı yayınlayana kadar belki de kırk defa fotoğraflarıma baktım, notlarımı toparladım. Seyahatin Kathmandu haricindeki diğer  yazı ve fotoğraflarını paylaşmış ancak Kathmandu yazısı  için elim bir türlü paylaş butonuna gitmiyordu çünkü  Kathmandu o kadar özel bir yerdi ki cümlelere ve bilgilere çok daha özen göstermeliyim diye düşünüyordum.

Mayıs 2015’de yeniden Nepal’e gitme fikri oluştu ancak yaşanan deprem beni ve benim gibi Nepal sevdalılarını inanılmaz derecede  üzdü, kendi köyümde yaşanmış bir afet kadar içim acıdı. İnternette gördüğüm yıkım fotoğrafları ve videolarını kendi çektiklerimle ve hafızamda yer etmiş karelerle eşleştirdim, aklım almıyordu resmen… Nepal gibi yoksul bir ülkenin iki ay içinde  ardı ardına yaşadığı yedi şiddetinin üzerindeki depremlerin altından nasıl kalkacağını, o muhteşem Durbar Meydanı  tapınakları olmazsa turistin nasıl gideceğini düşünürken “Durbar Meydanı turistlerin ziyaretine yeniden açılmıştır… “  haberi beni yeniden heyecanlandırdı ve yazının kalan kısmını Nepal için tamamlamalıyım dedim…

Nepal depreminde hayatını kaybeden güzel insanlara saygılarımla…

Kathmandu

Nepal’in en büyük şehri ve başkenti olan Kathmandu ülkenin uluslararası havalimanının da olduğu şehir. 2014 yılından itibaren THY  direk sefer yapmakta. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları Nepal’e kapıda vize alarak girebiliyor. Havalimanından çıktığımızda tur firmasının rehberi, şoförlü araç ile bizi bekliyordu, bagajlarımızı otele bırakıp, kısa bir dinlenme faslından sonra Kathmandu’yu keşfe başladık.

İlk intiba çok önemlidir bir şehri sevmek ve ısınmak için… İlk gördüklerim: Toz, karmaşa, karışıklık, kalabalık, çöpler… Ama bunlar beni şehre çekti desem yeridir. Keşmekeşliği seviyorum bunu bir kez daha anladım. Gezi arkadaşlarım ilk saatlerde fotoğraf dahi çekemediler, yadırgadılar , ama Kathmandu’ya alıştıkça insan başka türlü görmeye başlıyor herşeyi. Gezinin sonunda ise  herkeste aynı düşünce vardı ve “bu yetmedi yine gelelim” diye planlar yapılmaya başlamıştı bile. Eminim ki Nepal’e bir giden bir daha gitmek isteyecektir…

Nepal hakkında genel bir bilgi vereyim önce;  üçgen bayrağı ile dünyadaki dörtgen bayrağı olmayan bir kaç ülkeden biri. Nüfusu ortalama 26 milyon, Kathmandu ise 1,5 milyon nüfus ile en kalabalık şehir. Nepalika  resmi dilleri. Hinduizm ve Budizm dinleri ağırlıklı, kırmızı et o nedenle yemiyorlar, tavuk balık ve sebze ağırlıklı bir beslenme düzeni var. Günün yarısı elektrik yok neredeyse, oteller jeneratör ile bu konuyu çözmüşler. Çarpık bir yerleşim var şehirlerde, kırsalı çok geniş bir alan. Sadece dağda köyde değil şehirde de insanlar her şeyi sırtlarında taşıyorlar neredeyse. Köylerde öküz ile tarla sürülüyor hala…  Koca ülkede neredeyse tek şerit gidiş, tek şerit dönüş bir otoyol ile ulaşım sağlanıyor, bu yoldan da geçerken araçlar otoyol ücreti ödüyorlar ( tabir yerinde ise otoyolun Anadolu’daki köy yollarından farkı yok ).

Dünyanın en yüksek zirvelerinden 5i bu ülkede… Everesti biliyoruz 8848 mt. ( yükseliğin 2015 depremi sonrasında 1.5 mt kadar azaldığını okudum) ancak Everest Himalayalar’daki yeryüzünün en yüksek tepelerinden sadece biri. Himalayalar Nepal için çok önemli bir turizm kaynağı. Dağcılar yılın her döneminde Nepal’e geliyorlar. Himalayalar üzerindeki dünyanın en yüksek zirvelerine göz atacak olursak;

Zirve ismi	Diğer adları ve anlamı	Yükseklik (m)	Notlar
Everest	Sagarmatha -“Gökyüzünün Alnı”,	8,848	Dünya’nın en yüksek dağı, Nepal – Tibet sınırında
	Chomolangma or Qomolangma -“Evrenin Anası”
K2	Chogo Gangri	8,611	Dünya’nın 2. en yükseği. Pakistan yönetimindeki Gilgit-Baltistan ile Sincan Uygur Özerk Bölgesi (Çin) sınırında yer alır. Yeryüzündeki en zor tırmanışı olan dağlardan biri olarak kabul edilir.
Kangchenjunga	Kangchen Dzö-nga, “Büyük karın beş hazineleri”	8,586	Dünya’nın 3. en büyüğü, Hindistan’da en yüksek (Sikkim) ve Nepal’de ikinci en yükseği.
Makalu	–	8,462	Nepal’de yer alan Dünya’nın 5. en yükseği.
Dhaulagiri	Beyaz Dağ	8,167	Nepal’de yer alan Dünya’nın 7. en büyüğü.
Nanga Parbat	Nangaparbat zirvesi veya Diamir, “Çıplak Dağ”	8,125	Dünyanın en yüksek 9. Pakistan’da yer alır. Dünya’da tırmanması en tehlikeli dağlardan biri olarak kabul edilir.
Annapurna	“Harman Tanrıçası”	8,091	Dünya’nın 10. en yükseği Nepal’de yer alır.
Nanda Devi	“Saadet veren Tanrıça”	7,817	Hindistan, Uttarakhand’da yer alır

Thamel; Kathmandu ‘nun en  popüler pazarı…

Dünyanın  en yüksek dağları bu coğrafyada olunca  dağcılık sporu ile ilgili ekipman, giysi, tur organizasyonları açısından da önemli bir pazar oluşmuş Kathmandu’ da.   Sportif kıyafetler, ekipmanlar, elektronik eşya, turistik her türlü eşya  Thamel ‘de,  arka sokaklarında ise turistlere çekici gelen otel, motel, pansiyon, restoran, publar yer almakta.  Seyahatin ilk günü ve son günü olmak üzere min. iki kere gezilmeli Thamel. Keşfederek ve mukayese ederek alışveriş yapabilirsiniz. Spor ayakkabılar, dağ montları, otantik şalvar ve elbiseler favorim… Ayrıca yine Thamel’deki süpermarketten Himalaya tuzu ile  Nepal’in yüksek tepelerinden toplanmış organik çayı oldukça ucuza alabilirsiniz. Yorulduğunuzda iki kişilik tuktuklara binip kalabalık sokaklarda turöist olmanın keyfini çıkarın.

Kathmandu Durbar Meydanı

UNESCO Dünya Kültür Listesindeki Durbar Meydanında çok sayıda tapınak var , o nedenle Kathmandu’ya tapınaklar şehri  denilir… Kırmızı tuğla ve kiremitlerin hakim olduğu tapınaklar 12.yy  ila 18. yy arasında yapılmışlar. Durbar Meydanı kuşların da meydanı… Bir avuç kuş yemini savurduğunuzda kuşlar hep birlikte havalanıp tapınakların çatılarının üzerinde tur atarak sonra yeniden topluca meydana süzülüverirler. Meydanın  iki girişi bulunmakta , aldığınız bileti saklarsanız iki gün boyunca Durbar ‘a ücretsiz girebilirsiniz. Meydanı ve tapınakları tanıyarak gezebilmek için biletle birlikte harita almayı da unutmayın.

Gün doğmadan hayat başlar Nepal’de,  Durbar Meydanına sabah 5 den itibaren gelen Nepalliler yetiştirdikleri sebze , meyve ve çiçekleri tapınakların merdivenlerine ve yerlere özenle dizerek sergilerler. Çiçekler tanrıya sunulmak içindir ve neredeyse her tezgahta görürsünüz… Pazar ritüelini kaçırmamak için erkenden meydanda olmalısınız. Sessiz sessiz kurulan tezgahlar, bisikletlerin selelerinde taşınan meyveler… Ve her şeye rağmen ibadetlerini dualarını ihmal etmeyen Nepallileri izlemek insana huzur veriyor.

Çocuk Tanrıça Kumari

Durbar Meydanındaki sarayında ailesi ile birlikte yaşayan tanrıça Kumari, günde iki defa canı isterse sarayının penceresinden insanlara görünüyor. Avluda birikmiş turistlerin büyük ve sessiz bekleyişi sonucu Kumari pencere kenarına gelip öylece tepkisiz bir bakışla izliyor kendini görmeye gelenleri. Bu esnada  fotoğraf ,kamera çekimi yasak…

Tüm giderleri kral tarafından karşılanan Kumari, aslında 10-12 yaşlarında bir kız çocuğu. İnanışa göre iri gözlü kızlar çeşitli fiziksel ve ruhsal teste tabi tutularak Kumari olmaya aday olabiliyorlar, testleri başarı ile geçen üç kızdan bir kız  Kumari yani tanrıça seçiliyor ve ta ki ilk adetini görene kadar da bu sıfatı taşıyor. Kumari, yere asla basmıyor, kucakta ya da özel sandalyede taşınıyor. Arkadaşı hiç olmuyor, sokakta oynayamıyor. Tanrıçalığı sonrasında ise sıradan normal bir yaşama dönüyor ancak kraliçelikten halka inmek psikolojik olarak o kadar kolay olmasa gerek.

Swayambhunath Tapınağında maymunlara dikkat!

Swayambhunath , Kathmandu vadisinin en yüksek noktalarından birine  konumlanmış olan bir Budist tapınağı, 365 basamakla ana stupaya çıkılır, yol boyunca bir kaç maymun görülür ancak ana stupaya çıkınca maymun sayısı da artar. Bu tapınağa maymunlar tapınağı denmesinin nedeni de maymunların fazlalığıdır.  

Ana stupada altın spiralden oluşan bir konik tepecik, spiralin alt tarafında başlıkta ise  dört tarafında bir çift göz vardır. Bu gözler Tanrı’nın her şeyi gören bakış açısını sembolize eder.  Gözlerin her çiftinde bir bilge anlam yatar, üçüncü göz olduğuna inanılır.  Gün doğmadan ibadetler başlar burada da. Mum yakan, dua eden, dua çarklarını elleri ile çeviren Nepallileri günün her periyodunda ibadetlerini yaparken görebilirsiniz. Tapınağa giderken çantanızda yiyecek bulundurmayın yoksa maymunlar peşinizi bırakmaz…

Tapınağın çevresinde halkın oturarak dua ettiği bir alan, mum yakma alanları, alışveriş dükkanları ile tamamlayıcı ibadethaneler yer almakta. Ayakkabılarınızı çıkararak içeri girip dua edebilir, çiçek bırakabilir, mum yakabilirsiniz.

Boudhnath ‘ın  amyansı çok özel…

Kathmandu vadisindeki görülmesi gereken hatta bir gece geçirilmesi gereken bir tapınak. Tibetlilerin Budist ayinini kapıdan izlerken bir erkek ve bir kadın ( şanslı günümde idim )  iki  fotoğrafçı  ayinin yapıldığı çadıra davet edildik,  sessizce fotoğraf çekip kamera kaydı yaptım. Kadınlar ve erkekler aynı kostümden giymişler ve ellerinde tef tarzı bir müzik aleti ile aynı ritim içinde tanrıya dualarını gönderiyorlardı. Bir süre sonra ayinden dışarı çıktım ama dışarda da kimi bireysel kimi ikili  her bir köşede farklı farklı ibadet edenler vardı.

Boudhnath ‘ın  amyansı gerçekten çok özel… Yine o çift  gözler…  Tapınağın etrafı   Swayambhunath‘a göre çok daha geniş ve hemen arka sokağında Budist okulu yer almakta. O yüzden de Budist kıyafetli çocukları takip ederek kolayca buldum okulu,  çocuklarla sohbet etmeye çalışsam da dillerimiz pek uyuşmadı, bir kaç fotoğraf çekimi sonrasında yine Boudhnat’a geri döndüm çünkü insan bu büyülü atmosferden uzak kalmak istemiyor.

Pashupatinath tanrıların tanrısı…

Nepal’deki en  önemli Hindu tapınağıdır. Öldükten sonra küllerinin kutsal Ganj nehrine ulaşınca cennete gideceğine inanan Hindular Pashupatinaht ‘ta yakılıp, külleri nehre bırakılıyor. Devlet başkanının, zenginlerin ve bakanların, halkın yakıldığı üç ayrı bölüm yer almakta. Nehrin kenarında musalla taşına benzeyen  beton localarda yakma işlemi yapılıyor ve ilk ateşi ölen kişinin büyük oğlu yakıyor ( oğlu yoksa kardeşi ),  heryer yanık et kokuyor. Ölü yakma işlemi tamamlanınca küller dereye bırakılıyor. Ülkenin neresinde olursa olsun ölülerin külleri bu dereye getiriliyor.

Hinduların yasları bir yıl sürüyor, seneyi devriyesi dolana kadar ailenin büyüğü günde iki öğün yemek yiyor, topluma karışmıyor, eğlenmiyor, dua ediyor . Bir sene sonra yine büyük bir törenle yemekler  yapılıp dağıtılıyor ve yas sona eriyor.

Pashupatinaht’da yaşayan Sadhular (kendilerini dünyevi işlerden ayırıp ibadete adamış kişiler ) turistlerle fotoğraf çekilip karşılığında ücret alıyorlar, dünyevi işlerden arınıp para almalarına anlam verememiştik ki rehberimiz bu paraları ailelerine gönderdiklerini söyledi.

Öneri ve Uyarılar:

• Kathmandu şehir şebeke suyunun temiz olmaması ve hatta kimi zaman kanalizasyon karışma durumu olabileceğinden musluktan akan suyu asla kullanmayın, mecbur kalmadıkça duş dahi almayın.
• Marketten alacağınız içme suyunun kapağının kapalı olduğunu kontrol edin.
• Çiğ sebze , salata yemeyin.
• Hijyen şartları standartların altında olduğundan  çantanızda temizleme jeli, ıslak mendil bulundurun.
• Çok tozlu bir şehir Kathmandu, ağzınıza maske takmadan gezmeyin.
• Elektrik sık sık kesiliyor o nedenle yedek pillerini, powerbankınızı sürekli dolu tutun,
• Bavulunuza küçük bir el lambası koymayı ihmal etmeyin.
• Thamel’de momo yiyin, süpermarketleri gezin.
• Durbar Meydanında günü karşılayın, pazarın kuruluşunu izleyin.
• Durbar Meydanının hemen çıkışındaki teras cafelerde oturup meydanı yukarıdan izleyin.
• Dua çarklarını dokunup dua edin, ruhunuza iyi gelecektir.
• Renkli örgü bileklerden bol miktarda alın, en güzel hediye bu sanırım.
• Özel bir hediye almak istiyorsanız kaşmir alabilirsiniz, Türkiye’deki fiyatların dörtte biri civarında.
• Nepal müziklerinin sakinleştirici özelliği var, bir kaç cd alabilirsiniz.
• Meditasyon için om çanakları ideal, çok güzel ses çıkarıyorlar.
• Mart ayında Holly Festivalinde giderseniz rengarenk boyalara bulanmanın keyfini de çıkartırsınız.